Asbest en gezondheid

Asbest is een verzamelnaam voor een reeks vezelachtige mineralen die allen dezelfde eigenschap bezitten: ze splitsen zich in de lengte steeds verder tot uiterst fijne en met het blot oog onzichtbare vezeltjes. Die zijn zo licht, dat ze lang in de lucht blijven zweven en makkelijk ingeademd worden. Het inademen van deze vezels kan ernstige ziekten veroorzaken.

Tegenwoordig worden geen nieuwe asbestbevattende producten meer in omloop gebracht. Ook al komen er geen nieuwe producten meer bij, de oude zijn nog aanwezig. Ook u kan, op het werk of thuis, nog steeds met asbest in aanraking komen tijdens schoonmaak, herstel, renovatie of verwijdering van asbesthoudende materialen. U moet dus weten waar u asbest kan aantreffen en wat u mag, moet en kan doen om risico’s te vermijden.

Asbest wordt opgedeeld in twee grote groepen:

• serpentijnen: tot deze groep behoort chrysotiel (het “witte asbest”), de meest gebruikte soort;
• de amfibolen: tot deze groep behoren amosiet (het “bruine asbest”), crocidoliet (het “blauwe asbest”) en het meer zeldzame anthophylliet, tremoliet en actinoliet.

Aan de kleur van het ruwe materiaal kan men herkennen tot welke soort het asbest behoort. Wanneer het materiaal verwerkt is, kan dat niet meer. Alleen een laboratoriumanalyse kan dan nog uitsluitsel geven.

Gezondheidsrisico's

Asbestose
De asbestvezeltjes worden in de longen door bindweefsel omgeven. Dat maakt de longen stijver en minder elastisch. Ademhalen lukt niet meer zo vlot. De zuurstof kan moeilijker doorheen de wand van de longblaasjes geraken. De patiënt wordt kortademig en moet dikwijls hoesten. Op zich is asbestose niet dodelijk. De ziekte maakt de patiënt echter veel gevoeliger voor longinfecties en vormt een zware belasting voor het hart.
Tussen de blootstelling aan asbest en het ontwikkelen van asbestose kan 20 jaar of meer verlopen. De kans op de ziekte stijgt met de intensiteit en de duur van de blootstelling. Onder een bepaalde grens zou er geen risico bestaan.
Asbestose is erkend als beroepsziekte. Vroeger kwam de ziekte heel vaak voor. Momenteel is het aantal nieuwe gevallen aanzienlijk gedaald. 

Pleurale plaques Pleurale plaques zijn fibreuze verdikkingen van het borstvlies die kunnen verkalken. Gewoonlijk zijn ze pijnloos en veroorzaken ze geen beperking van de longfunctie. Ze zijn ook geen voorloper van kanker. Ze worden beschouwd als een teken van een vroegere asbestblootstelling. Tussen de blootstelling aan asbest en het ontwikkelen van pleurale plaques verlopen minstens 20 jaar.

MesothelioomAsbest is de belangrijkste oorzaak van mesothelioom, een zeldzame kanker aan het longvlies (pleuraal mesothelioom) of het buikvlies (perithoneaal mesothelioom). De ziekte is heel ernstig; meestal overlijdt de patiënt binnen het jaar na het stellen van de diagnose. In principe kan elke blootstelling aan asbest, hoe klein ook, leiden tot mesothelioom. Hoe groter de blootstelling, hoe groter het risico. De latentietijd bedraagt 25 tot 40 jaar. Ook vandaag kan de ziekte dus nog opduiken bij mensen die tientallen jaren geleden met asbest in aanraking kwamen. De lange latentietijd verklaart dat elk jaar meer nieuwe gevallen als beroepsziekte worden erkend.

Longkanker Voor longkanker is er geen risicodrempel: zelfs een heel kleine blootstelling is gevaarlijk. Ook hier geldt: hoe groter de blootstelling, hoe groter het risico. Roken en asbest vormen een extra bedreigende combinatie. Voor longkanker bedraagt de latentietijd 20 jaar of meer. Ook vandaag kunnen er dus nog nieuwe gevallen opduiken. Onder bepaalde voorwaarden wordt longkanker door asbestblootstelling als beroepsziekte erkend.

Larynxkanker Sedert enige tijd wordt ook aanvaard dat kanker van het strottenhoofd (larynxkanker) kan veroorzaakt worden door asbest: deze ziekte werd in 2002 opgenomen in de lijst van beroepsziekten veroorzaakt door blootstelling aan asbest.

De meest recente studies wijzen op een constante toename van het aantal slachtoffers van longkanker en mesothelioom ten gevolge van blootstelling aan asbest. Deze toename zou een piek bereiken in het jaar 2020 in de Europese landen die nu doende zijn met de asbestsanering. Een Britse medische studie van 1997 schat het aantal doden door asbestblootstelling de komende 35 jaar in West-Europa op 500.000.

Wat als u in contact bent geweest met asbest?

Er bestaat nauwelijks een gezondheidsrisico als je eenmalig met asbestvezels in aanraking komt of bent gekomen. Er bestaat ook geen bewijs dat bedienden die in een kantoor hebben gewerkt waar destijds asbest werd gebruikt, een verhoogde kans op een ziekte door asbest hebben.

Bij langdurige blootstelling is asbest wel erg gevaarlijk, ongeacht de soort asbest waar het om gaat.
Probleem is dat het opsporen van bepaalde asbestaandoeningen in een vroeg stadium weinig zin heeft.
Pleurale plaques bewijzen alleen een vroegere blootstelling aan asbest, maar hebben geen enkel gevolg voor de gezondheid.
Asbestose is zo goed als verdwenen.
En mesothelioom kan nog niet in een vroeg stadium opgespoord worden, en er bestaat ook geen enkele behandeling voor.
Onderzoek hiernaar vordert gestaag en recent zijn weer een aantal veelbelovende ontdekkingen gedaan!

De enige aandoening waarvoor het eventueel wel zinvol is om aan vroegdetectie te doen, is longkanker.
In België geldt:
Mensen die bijvoorbeeld beantwoorden aan de criteria van het Fonds voor Beroepsziekten i.v.m. longkanker door asbest (minstens 10 jaar blootstelling aan een bepaalde hoeveelheid asbest, de aanwezigheid van een bepaalde hoeveelheid asbestlichaampjes in de longen...) zou men systematisch kunnen screenen. Zeker als ze ook asbestose hebben, roken of nog andere risicofactoren vertonen.